Podstawy języka gotzkiego

Prace nad językiem gotzkim rozpoczęły się jesienią 2003 roku. Miał to być oficjalny język Księstwa Gotzlandii, które na mocy dekretu przestało istnieć 2 maja 2007 roku. Ostatnie notatki dotyczące tego języka pochodzą z listopada 2006 roku, kiedy to mieszkałem na Łotwie i miałem sporo czasu, by o nim myśleć. Nieco później napisałem dwie piosenki w tym języku - m.in. Talu dainu aak.

Z założenia miał być to język z prostą gramatyką, leksykalnie bazujący na wielu językach europejskich. Poniżej publikuję wszystko, co udało mi się odszukać. Może ktoś kiedyś będzie chciał to kontynuować.

* * *

RZECZOWNIKI

Rzeczowniki dzielimy na męskie (lub raczej nieżeńskie) i żeńskie.

Rzeczowniki nieżeńskie nie maja jakiejś sprecyzowanej końcówki. Końcówka występuje jedynie (choć nie zawsze) przy rzeczownikach niepoliczalnych i jest to -s.

Przykłady:

laiks - czas
riis - ryz
vins - wino
iis - lód

aak - dąb
kaer - jaskinia
folk - lud
jjajar - jajecznica

Liczbę mnogą od rzeczowników nieżeńskich tworzy się dodając koncówke -i. Np. kaer - kaeri.

Rzeczowniki żeńskie natomiast maja końcówki -e i -a.

Przykłady:

aliine - kobieta
meitene - dziewczyna
ithile - ksieżyc
saule - słońce
lande - kraj
slaava - chwała
kandela - światło
jja - jajko

Liczbę mnogą od rzeczowników żeńskich tworzy się dodając koncówke -s. Np. meitene - meitenes, lande - landes

PRZYMIOTNIKI

Przymiotniki nie maja żadnej specjalnej koncówki. Tyle tylko że nie kończą się nigdy na samogłoskę.

Przykłady:

ilg - długi
grin - zielony

Ważne jest, ze forma przymiotnika zależy od rzeczownika.

W rodzaju nieżenskim w liczbie pojedynczej pozostawiamy przymiotnik w formie podstawowej.
Np. grin aak - zielony dąb

W liczbie mnogiej dodajemy koncowke -i
Np. grini aaki - zielone dęby

W rodzaju żeńskim w liczbie pojedynczej dodajemy końcówkę -a
Np. grina lande - zielony kraj

W liczbie mnogiej dodajemy końcówkę -ai
Np. grinai landes

Przymiotniki odrzeczownikowe tworzymy dodając końcówki:

• UEL (l.poj rodzaju nieżeńskiego)
• UA (l.poj rodzaju żeńskiego)
• UELI (l.mn rodzaju nieżeńskiego)
• UAI (l.mn rodzaju żeńskiego)

np. iisuel folk (lodowy lud)
iisueli folki (lodowe ludy)
folkua meitene (ludowa dziewczyna)
folkuai meitenes (ludowe dziewczyny)
saulua lande (słoneczny kraj)
sauluai landes (słoneczne kraje)
ithiluel folk (księżycowy lud)
ithilueli folki (księżycowe ludy)

Przymiotniki odczasownikowe tworzymy analogicznie, niemniej od czasowników w formie teraźniejszej (-AN) tworzymy stronę czynną, a od czasowników w formie przeszłej (-ON) stronę bierną.

np.

itanuel/itanua - jedzący/jedząca
itonuel/itonua - jedzony/jedzona

vandanuel tigr (przyczajony tygrys)
hiddanuel zerg (ukryty smok)

PRZYSŁÓWKI

Przysłówki tworzymy dodając koncówkę -UE, niezależnie od rodzaju.

np.
folkue - ludowo (folk)
saulue - słonecznie (saule)
grinue - zielono (grin)
ilgue - długo (ilg)

CZASOWNIKI

Czasowniki w formie bezokolicznika kończą się na końcówkę -AN.

Np.
itan - jeść
stelan - kraść
duan - umierać
kandelan - świecić
hiddan - kryć
vandan - czaić się

Na - AN kończą się również czasowniki w formie teraźniejszej.
np. Wulfi stelan meitenes (wilki kradną/porywają dziewczyny)

Końcówka czasu przeszłego to - ON
np. Wulf stelon meitene (wilk ukradł/porwał dziewczynę)

Z kolei w czasie przyszłym jest: -ANA
np. Wulf stelana meitene (wilk ukradnie/porwie dziewczynę)

Jedynym czasownikiem nieregularnym w języku gotzkim jest "być" (to be). Bezokolicznik to "EAN".

Ai lyn (ja jestem)
Du iir (ty jesteś)
Il jaa (on/ono jest)
Elle jaa (ona jest)
Ain aar (my jesteśmy)
Dun aar (wy jesteście)
Ili aar (oni są)
Elles aar (one są)

"Ean" w czasie przeszłym:

Ai llon
Du jor
Il joo
Elle joo
Nun ori
Dun ori
Ili ori
Elles ori

"Ean" w czasie przyszłym:

Ai ljen
Du jer
Il jee
Elle jee
Nun eri
Dun eri
Ili eri
Elles eri

Z innymi regularnymi czasownikami można zastosować konstrukcje:

failtanai - ai failtan (witam/ja witam)
kandelanil = il kandelan (świeci/on świeci)

Tryb przypuszczający tworzymy przez dodanie końcówki - AR do czasownika czasu przeszłego.

Np. Itonar - zjadłbym (Itonar riis - zjadłbym ryż)

DOPELNIACZ WALLACEBURSKI

Standardowo w jezyku gotzkim, aby zaznaczyć, że cos należy do czegoś stosujemy zaimek "en" (od), np.

laiks en slaava - czas sławy
vins en adair - wino ojca

Możemy jednak (szczególnie w przypadku mówienia, że coś należy do jakiejś osoby lub grupy osób, instytucji, kraju, stowarzyszenia, etc.) zastosować tzw. dopełniacz wallaceburski - zaimek 'en' staje się koncówką dopełniacza, np.

nama Hallmannen - imię Hallmanna
folk Gotzlandeen - lud Gotzlandii

SŁOWOTWÓRSTWO (końcówki)

Rzeczowniki od czasowników:

(el/ele) wykonawca czynności
(dor) miesce wykonywania czynności
(yr) nazwa czynności

np.
astan - mieszkac
astanel - mieszkaniec
astandor - mieszkanie
astanyr - mieszkanie

aslan - zbawiać
aslanel - zbawiciel
aslandor - miejsce gdzie dokonuje się zbawienie
aslanyr - zbawienie/zbawianie

auran - grzebać
auranel - grabarz
aurandor - grób
auranyr - grzebanie, pogrzeb

W większości przypadków na początku był czasownik i od czasownika stworzono rzeczowniki. Niemniej bywają odstępstwa od tej reguły. Np. slavaan. W wypadku tego rzeczownika najpierw był rzeczownik "slava" a dopiero potem powstał czasownik. Dlatego kończy się on na -aan jak i inne rzeczowniki "pierwotne".

SŁOWNIK (RZECZOWNIKI, CZASOWNIKI, PRZYMIOTNIKI)

aak – dąb (ang. oak; islandz. eik)
adair – ojciec (gael. athair)
adalene – szlachetność
adalu – szlachetny (st. germ. adal)
aile – serce
aiv – anioł
alanene – piękno
alanu – piękny (gael. álainn)
aldu – stary (ang. old; st. nord. aldinn)
aline – kobieta (gael. cailin - dziewczyna)
amarta – błąd
amartaan – błądzić, popełniać błędy (gr. hamartaneín)
anar – honor (łac. honor)
angan – smucić
ange – smutek
angu – smutny
anille – pierścień (hiszp. anillo)
annan – okazywać łaskę
anne – łaska (hebr. anna)
annene – łaskawość
annu – łaskawy
aorta – aorta (łac. aorta)
aran – orać (łac. aro)
aranel – oracz
aslan – zbawiać
aslanel – zbawiciel
astan – mieszkać (irań. istan - kraj)
astandor – mieszkanie
astanel – mieszkaniec
auda – możność (łot. jauda)
audaan – potrafić (łot. jaudāt)
audu – będący w stanie, potrafiący
aura – grób
auraan – grzebać
bardel – głupiec
bardene – głupota
bardu – głupi (łac. bardus)
bern – dziecko (łot. berns; st. ang. bearn; goc. barn; st. nord. barn; szkoc. bairn)
borg – gród (st. nord. borg; islandz. borg; nm. burg)
cerna – nić (węg. cérna)
cernaan – szyć
citrone – cytryna
citronu – cytrynowy
daine – cisza (sind. cisza)
dainu – cichy
daur – marsz (sind. daur)
dauran – maszerować
donne – woda (dun, don, dan – często występuje w nazwach rzek)
duan – umierać (ang. die)
duanu – martwy
dundur – kąszący owad, przekleństwo (łot. dundurs)
eal – ptak (geal. éan)
ean – być
eertan – rozumieć (węg. érteni)
egle – świerk (lit. egle; łot. egle)
eiliif – wieczność (islandz. eilífð)
eiliifu – wieczny, odwieczny
eirene – spokój, pokój (gr. eirēnē)
eiru – spokojny
eitiilan – latać (gael. eitil)
eitur – trucizna (islandz. eitur; st. nord. eitr)
eituran – truć
eituru – zatruty
elanan – kwitnąć
elane – kwiat (sind. Elanor)
eldur – ogień (islandz. eldur)
elsa – myśl
elsaan – myśleć
emelan – czuć
eljan – wytrzymywać, znosić
eljene – wytrzymałość (st. nord. eljun)
elju – wytrzymały
elu – dobry
eluene – dobro
elor – złoto (fr. or)
eloru – złoty (fr. d'or)
ertene – wygoda
ertu – wygodny (łot. ērts)
etaille – gwiazda (fr. étoile)
etferran – otwierać (prus. etwirītun)
etferru – otwarty
failtan – witać
failte – powitanie (gael. fáilte)
fean – patrzeć (gael. féach)
finnan – układać (st. nord. Fylla)
fljotan – pływać (islandz. fljóta)
fljotanel – pływak
forgan – kuć (ang. forge; fr. forger)
forgandor – kuźnia (ang. forge; fr. forge)
forganel – kowal
forn – ofiara, poświęcenie (islandz. forn)
fornan – ofiarować, poświęcać
fraudan – oszukiwać
fraude – oszustwo (łac. fraus)
frige – mróz (łac. frigor)
frigu – mroźny
gail – kogut (łot. gailis)
gaila – kura (łot. gaļa - mięso)
galdu – obcy (gael. gallda - zagraniczny)
garda – gwardia (czes. garda; gael. garda)
gere – włócznia (st. germ. ēr; st. ang. ger)
gnyr – trzask (st. nord. gnyr)
gootu – wspólny
gvaru – brudny
hallan – słyszeć (węg. hallani)
hall – słuch (węg. hallás)
harin – śledź (hol. harinc)
heill – mózg (st.nord. heili)
helgan – zdrowieć
helgene – zdrowie
helgu – zdrowy (skand. helge)
hered – spadek (hiszp. herencia)
heredennan – spadkobrać (hiszp. heredar)
heredennanel – spadkobierca
hittan – znaleźć (st. nord. hitta)
holl – kruk (węg. holló)
iis – lód (ang. ice; st. nord. Iss)
iislande – lodowiec
iisu – lodowy
ilgu – długi (łot. ilgi)
illot – zapach, woń (węg. illat)
illotu – pachnący, wonny
illotue donne – perfumy
itan – jeść (st. nord. eta; islandz. éta; ang. eat)
itandor – jadalnia
ithile – księżyc (sind. Ithildin)
ithilu – księżycowy
iver – drzazga (chorw. iver)
jaarn – żelazo (st. nord. járn)
jaarnu – żelazny
jja – jajko
jjajar – jajecznica
joornu – trwały
kaer - jaskinia
kalva – czaszka (łac. calva)
kandela – światło (łac. candela - świeca)
kandelaan – świecić
kanele – cynamon (fr. cannelle)
kamhal – wielbłąd (ang. camel, gael. camall)
kennan – wiedzieć, znać (st. nord. kenna)
kennene – wiedza
kyjvan – życzyć (węg. kíván)
kjarn – rdzeń (islandz. kjarni)
laik – czas (łot. laiks)
lande – kraj, ląd (ang. land)
laum – echo
lentu – powolny (łac. lentus)
ljeg – skaza (chorw. ljaga)
mann – człowiek (ang. man)
meilan – kochać
meile – miłość (lit. meilė)
meitene – dziewczyna (łot. meitene)
nadja – nadzieja (rus. nadia)
nadjaan – mieć nadzieję
nainn – przyjaciel (islandz. náinn)
nainnan – być przyjaznym
nainnu – przyjazny
nalga – pośladek (hiszp. nalga)
neelv – język (węg. nyelv)
niauda – niemożność
ninnan – padać [o śniegu] (łac. ningit)
ninne – śnieg (łac. nix, hiszp. nieve)
nirtan – nurkować (łot. nirt)
nuallan – płakać
nualle – płacz
nuaru – czarny (fr. noir)
njirfe – brzoza (węg. nyirfa)
olia – nafta (islandz. olía)
olifant – słoń (st. fr. olifant; ang. elefant)
popolupe – pech
randan – pielgrzymować
randanel – pielgrzym (sind. randir)
rarog – homar (chorw. rarog)
rasporan – spierać się
raspor – spór (chorw. raspora)
riddan – jechać
riis – ryż (ang. rice)
rin – dzień (sind. erin)
rinne – punkt (gael. Rinn)
rohhan – mknąć (węg. rohanni)
roth – koło (gael. roth)
ronna – kropla (gael. ronna - kapać)
ronnaan – kapać, skroplać (gael. ronna - kapać)
saltan – skakać (hiszp. saltar)
salte – skok (hiszp. salto)
saule – Słońce (łot. saule; fr. soleil)
saulu – słoneczny
sendan – wysyłać (ang. send; st.nord. senda)
skriv – krzyk
skrivan – krzyczeć
slava – sława
slavaan – sławić
smaal – plama (gael. smál)
smaalan – plamić
sorgan – szanować
sorge – szacunek
steinne – pestka (islandz. steinn)
stelan – kraść (ang. steal; islandz. stela)
styra – siła (szwedz. styrka)
talu – daleki (prus. tāls)
tardaan – spóźniać się (hiszp. tardar)
tarda – spóźnienie
tataroth – cholera
teilan – grać (sind. teilien)
teile – gra
tenan – mieć (hiszp. tener)
teniid – prawo (sind. thenid)
toria – wiara
toriaan – wierzyć
torn – cierń
udra – wydra (prus. ūdra; łot. ūdrs)
udvan – dziwić (czes. udivit)
udvene – zdziwienie (czes. údiv)
udvu – zdziwiony
urja – chwała
urjaan – chwalić
vaadene – dzikość
vaadu – dziki (węg. vad)
vandan – czaić się
veida – zdrada
veidaan – zdradzać
velan – chcieć (łac. velle)
vendan – mścić się
vende – zemsta (łac. vindicta)
vennan – brać (węg. venni)
verfan – znikać (islandz. hverfa)
vrag – diabeł (chorw. vrag)
ygdrasil – jesion (mit. skand. Yggdrasill, nazwa wiecznie zielonego jesionu)
zerg – smok

INNE SŁOWA

som – co?
kii – kto?
ik / ikke – który / która?
det / dee – ten, to / ta
ninmann – nikt
almann – każdy
igman – ktoś
nin – nic
al – wszystko
ig – coś
somdoor – gdzie?
detdoor – tam
nindoor – nigdzie
aldoor – wszędzie
igdoor – gdzieś
sommar – kiedy?
detmar – wtedy
ninmar – nigdy
almar – zawsze
igmar – kiedyś
somfoor – dlaczego?
detfoor – dlatego
ninfoor – po nic
alfoor – po wszystko
igfoor – po coś
sin – jak?
rid – tak
ninsin – nijak
igsin – jakoś
en – od
foor - dla
in – i
min – w
utte – bez
uvar – nad
na – na

ai – ja
du – ty
il – on
elle – ona
ain – my
dun – wy
ili – oni
elles – one

aien – mój
duen – twój
ilen – jego
elleen – jej
ainen – nasz
dunen – wasz
ilien – ich
ellesen – ich (stosowane wobec grupy kobiet)

aiun – mnie
duun – ciebie
ilun – jego
elleun – ją
ainun – nas
dunun – was
iliun – ich
ellesun – ich (stosowane wobec grupy kobiet)