Winter Tarnów: The old cemetery and the former Jewish quarter

ENG: There is no other town to which I return as often as to Tarnów. Spring, summer, autumn, winter - any season is good, because it is (in my opinion) one of the most beautiful Polish towns. And although I lived there for quite a long time, it still surprises me with its architecture and history. So when I had to go to Tarnów at the beginning of December to do some paperwork, I couldn't deny myself more than an hour's walk through the snow-covered streets and backstreets. Oh yes! The backstreets! They create the unique character of this town. It is difficult to establish a single route, because we can reach each place in several ways. So no two walks are ever the same....

PL: Nie ma drugiego miasta, do którego wracam tak często jak do Tarnowa. Wiosna, lato, jesień, zima - każdy czas jest dobry, bo to (moim zdaniem) jedno z najpiękniejszych polskich miast. I choć mieszkałem w nim przez dość długi czas, to wciąż zaskakuje mnie swoją architekturą i historią. Gdy zatem na początku grudnia musiałem pojechać do Tarnowa, aby załatwić kilka formalności, to nie mogłem odmówić sobie ponad godzinnego spaceru po ośnieżonych ulicach i zaułkach. O tak! Zaułki! To one tworzą wyjątkowy charakter tego miasta. Trudno jest ustalić jedną trasę, bo do każdego miejsce możemy dojść na kilka sposobów. Nie ma więc nigdy dwóch takich samych spacerów...

ENG: We start our walk at the corner of Krakowska and Targowa Streets. We walk down. In the direction of Bernardyńska Street.

PL: Nasz spacer rozpoczynamy na rogu ulic Krakowskiej i Targowej. Schodzimy w dół. W kierunku ulicy Bernardyńskiej.

ENG: When we reach Bernardine Street and look to the left, we can see the monastery.

PL: Gdy dojdziemy do Bernardyńskiej i spojrzymy w lewo, to zobaczymy klasztor.

ENG: If we take a few more steps forward and look behind us we can see one of my favourite buildings in Tarnow from the late 19th century.

PL: Jeśli zrobimy jeszcze kilka kroków naprzód i obejrzymy się za plecy to zobaczymy jeden z moich ulubionych budynków w Tarnowie z końca XIX wieku.

ENG: The author of the project is Adolf Juliusz Stapf. It is characterised by a large terrace from which we can descend the stairs to Targowa Street.

PL: Autorem projektu jest Adolf Juliusz Stapf. Charakteryzuje się dużym tarasem, z którego po schodach możemy zejść na ulicę Targową.

ENG: It has a residential function, although some of the flats give the impression of being abandoned. Unfortunately, it is not the only such place in Tarnow.

PL: Pełni on funkcję mieszkalną, choć część mieszkań sprawia wrażenie opuszczonych. Niestety nie jest to jedyne takie miejsce w Tarnowie.

ENG: However, we continue down - along Najświętszej Marii Panny Street (St Mary's Street), which leads to the old cemetery.

PL: My jednak dalej idziemy w dół - ulicą Najświętszej Marii Panny, która prowadzi na stary cmentarz.

ENG: We leave behind the Cathedral Basilica of the Nativity of the Blessed Virgin Mary, located on the hill.

PL: Za sobą zostawiamy znajdującą się na wzgórzu Bazylikę Katedralną Narodzenia Najświętszej Marii Panny.

ENG: When you reach the bridge over the Wątok stream, you will see the Church of Our Lady of the Scapular dated 1458.

PL: Po dojściu do mostu nad potokiem Wątok zobaczymy Kościół Matki Bożej Szkaplerznej z 1458 roku.

ENG: Interestingly, it stands in a different place today than it did in the 15th century. Well, in the middle of the 19th century, the church began to slide into the stream flowing past. In order to avoid a building disaster, it was then decided to move the building. This was done using wooden rollers and ropes.

PL: Co ciekawe, dziś stoi on w innym miejscu niż w XV wieku. Otóż w połowie XIX wieku kościół zaczął się osuwać do płynącego obok potoku. Aby uniknąć katastrofy budowlanej podjęto wtedy decyzję o przesunięciu budowli. Zrobiono to za pomocą drewnianych walców i lin.

ENG: Next to the church is another bridge, behind which stands a magnificent building from 1911, also known as the "White House". In November 1918, Jerzy Braun, who lived there, wrote the most popular Polish scout song "Płonie ognisko i szumią knieje" ('Fire is burning and the forests are humming').

PL: Obok kościoła jest kolejny most, za którym stoi okazała kamienica z 1911 roku zwana też "Białym domem". W listopadzie 1918 roku mieszkający w niej Jerzy Braun napisał najpopularniejszą polską pieśń harcerską pt. "Płonie ognisko i szumią knieje".

ENG: Not far from the church is also the Old Cemetery, which was established at the end of the 18th century. The oldest surviving gravestones date from this period.

PL: Niedaleko kościoła znajduje się również Stary Cmentarz, który powstał pod koniec XVIII wieku. Z tego też okresu pochodzą najstarsze, zachowane nagrobki.

ENG: The cemetery covers an area of 3.5 hectares. It is a place that hides many extraordinary stories of people connected to this remarkable city.

PL: Cmentarz zajmuje powierzchnię 3,5 hektara. Jest to miejsce, które skrywa wiele niezwykłych historii ludzi związanych z tym niezwykłym miastem.

ENG: Fortunately, many of the old gravestones have been restored in recent years. Since 1994 there has been a Committee for the Care of the Old Cemetery, which raises funds to carry out the work.

PL: Na szczęście w ostatnich latach wiele starych nagrobków zostało odnowionych. Od 1994 roku działa Komitet Opieki nad Starym Cmentarzem, który zbiera fundusze na prowadzenie prac.

ENG: In addition to the tombs, there are two chapels in the cemetery: the Chapel of St Joseph, dating from 1805, and the Chapel of the Dukes of Sanguszko, dating from 1870. The latter is usually open on 1 and 2 November.

PL: Oprócz grobowców, na cmentarzu znajdują się dwie kaplice: Kaplica św. Józefa z 1805 roku oraz Kaplica książąt Sanguszków z 1870. Ta druga zwykle jest otwarta 1 i 2 listopada.

ENG: Winter is obviously not the best time to visit a cemetery. Especially right after a heavy snowfall. It is best to come here in spring, summer or early autumn. Lots of trees, silence and tranquillity are certainly conducive to meditation on life and death.

PL: Zima oczywiście nie jest najlepszą porą do zwiedzania cmentarza. Zwłaszcza zaraz po obfitych opadach śniegu. Najlepiej przyjść tu wiosną, latem lub wczesną jesienią. Dużo drzew, cisza i spokój z pewnością sprzyjają zadumie nad życiem i śmiercią.

ENG: Although when it comes to calmness, there are undoubtedly more places where we can find it in Tarnow. It is not a city visited by crowds of tourists. Occasionally we will meet some near the market square. The further away from the centre, the less chance there is....

PL: Choć jeśli chodzi o spokój, to bez wątpienia w Tarnowie jest więcej miejsc, gdzie możemy go znaleźć. Nie jest to miasto, które odwiedzałyby tłumy turystów. Czasem jakiś spotkamy w okolicach rynku. Im dalej od centrum, tym szanse są mniejsze...

ENG: From the cemetery we return to the centre. We head towards one of the most characteristic buildings, the cathedral. If you look at it from the right angle, it resembles an ostrich.

PL: Z cmentarza wracamy do centrum. Kierujemy się w stronę jednej z najbardziej charakterystycznych budowli, czyli katedry. Jeśli popatrzymy na nią pod odpowiednim kątem, to przypomina ona strusia.

ENG: Again, we pass the Wątok stream. If it weren't for the snow, we could have walked along its banks....

PL: Znów mijamy potok Wątok. Gdyby nie śnieg moglibyśmy się przespacerować wzdłuż jego brzegu...

ENG: After a few minutes we are again on Bernardyńska Street (Bernardine Street). We pass the Grand Staircase, on which there is a mascaron.

PL: Po kilku minutach znów jesteśmy na ulicy Bernardyńskiej. Mijamy Wielkie Schody, na których znajduje się maszkaron.

ENG: It appeared here in 1936. The design was made in the likeness of the mascarons found on the Town Hall. We would have reached it if we had gone up the stairs.

PL: Pojawił się on tu w 1936 roku. Projekt został wykonany na podobieństwo maszkaronów znajdujących się na Ratuszu. Doszlibyśmy do niego, gdybyśmy poszli schodami w górę.

ENG: However, we continue along Bernardyńska Street, which leads to the Bernardine Monastery.It was built between 1752 and 1776.

PL: My jednak idziemy dalej ulicą Bernardyńską, która prowadzi do klasztoru bernardynów. Został on wybudowany w latach 1752-1776.

ENG: During the Christmas season, a 'living nativity scene' with various animals can be seen in the monastery gardens.

PL: W okresie bożonarodzeniowym w ogrodach klasztornych można zobaczyć "żywą szopkę" z różnymi zwierzętami.

ENG: On the other side of the street is the Little Staircase (Małe Schody). This is another road that will take us to the Market Square.

PL: Po drugiej stronie ulicy znajdują się Małe Schody. To kolejna droga, którą dojdziemy do Rynku.

ENG: From the upper steps you will see the monastery and (in good weather) St Martin's Mountain in the distance, where we will find the castle ruins.

PL: Z górnych stopni zobaczymy klasztor oraz (przy dobrej pogodzie) górę Św. Marcina w oddali, na której znajdują się ruiny zamku.

ENG: Zakątna Street is one of the many 'hidden' streets in Tarnów. A tenement house with shutters caught my eye. This is not a very common sight in Polish cities.

PL: Ulica Zakątna to jedna ze wielu "schowanych" ulic Tarnowa. Moją uwagę zwróciła kamienica z okiennicami. Nie jest to zbyt częsty widok w polskich miastach.

ENG: From Zakątna Street through a narrow passageway we can go to Wekslarska Street.

PL: Z Zakątnej wąskim przejściem możemy przejść na ulicę Wekslarską.

ENG: In the distance we can see Żydowska Street (Jewish Street), one of my favourite streets in Tarnów. We'll go there right away.

PL: W oddali zobaczymy ulicę Żydowską, jedną z moich ulubionych ulic Tarnowa. Zaraz się tam udamy.

ENG: First, however, we will take a look at Wekslarska Street, which reaches the Market Square. In the distance we will notice the orange building of the Tarnów Cultural Centre.

PL: Najpierw jednak spojrzymy na Wekslarską, która dochodzi do Rynku. Dostrzeżemy pomarańczowy budynek Tarnowskiego Centrum Kultury.

ENG: We go, however, to Żydowska Street (Jewish Street). As the name suggests, this was a part of the city inhabited mainly by Jews, who began to settle here as early as the second half of the 16th century.

PL: My idziemy jednak na ulicę Żydowską. Jak sama nazwa wskazuje była to część miasta zamieszkała głównie przez Żydów, którzy zaczęli się tu osiedlać już w drugiej połowie XVI wieku.

ENG: Walking towards it, we pass the Pilzneńska Gate. Despite its name, there is no gate there, although there once was. In the distance we can see Lwowska Street.

PL: Idąc w jej stronę mijamy Bramę Pilzneńską. Wbrew nazwie nie ma tam żadnej bramy, choć kiedyś była. W oddali zobaczymy ulicę Lwowską.

ENG: Tarnów is a city of backstreets, so we will also find them on Żydowska Street and turn into one of them.

PL: Tarnów to miasto zaułków, więc również na Żydowskiej je znajdziemy i w jeden z nich skręcimy.

ENG: Here you will find a wall with a passageway that leads to Wałowa Street, which runs where the city walls were in the Middle Ages.

PL: Znajdziemy tu mur z przejściem, którym dojdziemy do ulicy Wałowej, która przebiega w miejscu, gdzie w średniowieczu były mury miejskie.

ENG: The building next door used to be the legendary the 'Alchemist pub' - a place where the local fantasy community gathered for many years. Unfortunately, it no longer works.

PL: W budynku obok był kiedyś legendarny pub Alchemik - miejsce, w którym przez wiele lat gromadziła się lokalna społeczność miłośników fantasy. Niestety już nie funkcjonuje.

ENG: We will return to Wałowa by another route. In the meantime, we are going back to Żydowska Street.

PL: Na Wałową jeszcze wrócimy inną drogą. Tymczasem wracamy na Żydowską.

ENG: We are walking along it towards the Market Square. On the right is the fence of the square where there is the Bima, the remains of Tarnów's oldest synagogue.

PL: Idziemy nią w kierunku Rynku. Na horyzoncie możemy zobaczyć podcienia Muzeum Okręgowego. Po prawej stronie ogrodzenie placu, na którym znajduje się Bima, czyli pozostałość najstarszej tarnowskiej synagogi.

ENG: It was the central place where the Torah was read.The rest of the building was unfortunately demolished by the Germans, during World War II.

PL: Było to centralne miejsce, w którym czytano Torę. Reszta budynku niestety została zburzona przez Niemców, podczas II wojny światowej.

ENG: The synagogue shared the fate of Tarnów's Jews, who were first congregated in a ghetto and then shot in stages or sent to concentration camps. In 1939, there were 25,000 Jews living in Tarnów. By the end of 1943, there were almost none.

PL: Synagoga podzieliła los tarnowskich Żydów, którzy najpierw zostali zgromadzeniu w gettcie, a następnie etapowo rozstrzeliwani lub wysyłani do obozów koncentracyjnych. W 1939 roku mieszkało w Tarnowie 25 tysięcy Żydów. Pod koniec 1943 nie było prawie nikogo.

ENG: From the Bima, we walk to Plac Rybny. From there, we can go along Rybna Street to Wałowa Street or along Piekarska Street to the Market Square.

PL: Spod Bimy przechodzimy na Plac Rybny. Stąd ulicą Rybną możemy przejść na ulicę Wałową lub ulicą Piekarską na Rynek.

ENG: We choose the latter option, but I will describe what we can see there in the next post....

PL: Wybieramy tę drugą opcję, ale to, co możemy tam zobaczyć opiszę w kolejnym wpisie...

(1) Targowa (START)
(2) Cmentarz / Cemetery
(3) Rybna